Często zdarzają się sytuacje, kiedy w razie nagłego zachorowania pacjent nie jest do końca pewien gdzie udać się w celu uzyskania pomocy medycznej. O tym, kto może udzielić takiej pomocy decyduje rodzaj i stopień ciężkości dolegliwości, tym samym pacjent może zgłosić się do swojego lekarza POZ, do ambulatorium nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, na Szpitalny Oddział Ratunkowy lub wezwać pogotowie ratunkowe.

W lżejszych przypadkach pacjent powinien zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Przedłużeniem świadczeń lekarskich i pielęgniarskich POZ jest nocna i świąteczna opieka zdrowotna, świadczenia w tym zakresie realizuje ambulatorium Szpitala św. Anny w Miechowie. Pacjentów w cięższym stanie bądź w przypadku urazu zabezpiecza Szpitalny Oddział Ratunkowy, również działający w naszym szpitalu.

Szpitalne Oddziały Ratunkowe - w przypadku urazu i nagłego zagrożenia zdrowia
Szpitalne Oddziały Ratunkowe (SOR) - udzielają pomocy medycznej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowia, które są przywożone przez karetkę lub zgłaszają się same. Do SOR można zgłosić się np. w przypadku urazu, złamania czy nagłego pogorszenia stanu zdrowia. SOR nie zastępuje jednak lekarza podstawowej opieki zdrowotnej ani lekarza poradni specjalistycznej. Lekarz SOR kieruje wyłącznie na badania i konsultacje niezbędne ze względu na stan nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. W razie potrzeby SOR przekazuje pacjenta do leczenia szpitalnego lub zapewnia transport do innej specjalistycznej placówki.

Sugerować je może obecność jednego z poniższych objawów:

• Utrata przytomności
• Zaburzenia świadomości
• Drgawki
• Nagły, ostry ból w klatce piersiowej
• Zaburzenia rytmu serca
• Nasilona duszność
• Nagły ostry ból brzucha
• Uporczywe wymioty, zwłaszcza z domieszką krwi
• Masywny krwotok z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
• Masywny krwotok z dróg rodnych
• Gwałtownie postępujący poród
• Ostre i nasilone reakcje uczuleniowe (wysypka, duszność) będące efektem zażycia leku, ukąszenia, czy użądlenia przez jadowite zwierzęta
• Zatrucia lekami, środkami chemicznymi czy gazami
• Rozległe oparzenia
• Udar cieplny
• Wyziębienie organizmu
• Porażenie prądem
• Podtopienie lub utoniecie
• Agresja spowodowana chorobą psychiczną
• Dokonana próba samobójcza
• Upadek z dużej wysokości
• Rozległa rana, będąca efektem urazu
• Urazy kończyny dolnej, uniemożliwiające samodzielne poruszanie się

W ramach działań Pogotowia i SOR nie można uzyskać:

• Wizyty kontrolnej w związku z wcześniej rozpoczętym leczeniem
• Recepty na stosowane stale leki w związku ze schorzeniem przewlekłym
• Rutynowego zaświadczenia o stanie zdrowia
• Skierowania do specjalisty
• Badań dodatkowych i konsultacji specjalistycznych, zaleconych przez lekarza leczącego.

Nocna i świąteczna opieka zdrowotna to przedłużenie świadczeń lekarskich i pielęgniarskich podstawowej opieki zdrowotnej. Pomoc świadczona jest codziennie od godz.18.00 do godz. 8.00 rano następnego dnia, a także przez 24 h na dobę w soboty, niedziele, dni świąteczne i inne dni ustawowo wolne od pracy. Do dyspozycji Pacjentów jest 50 ambulatoriów w Małopolsce, które podpisały kontrakt z NFZ. Pacjentów nie obowiązuje rejonizacja. Ze świadczeń opieki nocnej i świątecznej należy skorzystać wtedy, gdy:

• nie ma objawów sugerujących bezpośrednie zagrożenie życia lub grożących istotnym uszczerbkiem zdrowia,
• zastosowane środki domowe lub leki dostępne bez recepty nie przyniosły spodziewanej poprawy,
• mamy istotne obawy, że oczekiwanie na otwarcie przychodni, może znacząco niekorzystnie wpłynąć na rozwój choroby i nasz stan zdrowia.

Uzasadnieniem dla skorzystania ze świadczeń opieki nocnej i świątecznej mogą też być następujące sytuacje:

• zaostrzenie lub nasilenie dolegliwości znanej choroby przewlekłej (np. kolejny napad astmy oskrzelowej z umiarkowaną dusznością),
• infekcja dróg oddechowych z wysoką gorączką (>39 st.), szczególnie u małych dzieci i ludzi w podeszłym wieku
• bóle brzucha, nie ustępujące mimo stosowania leków rozkurczowych
• nasilone bóle głowy, nie ustępujące mimo stosowania leków przeciwbólowych
• nasilona biegunka lub wymioty, szczególnie u dzieci lub osób w podeszłym wieku
• zatrzymanie wiatrów, stolca lub moczu
• nagłe bóle krzyża, kręgosłupa, stawów, kończyn itp.
• zaburzenia psychiczne, z wyjątkiem agresji lub dokonanej próby samobójczej

W ramach nocnej i świątecznej opieki lekarskiej nie można uzyskać:

• wizyty kontrolnej w związku z wcześniej rozpoczętym leczeniem,
• recepty na stosowane stale leki w związku ze schorzeniem przewlekłym
• rutynowego zaświadczenia o stanie zdrowia,
• skierowania do specjalisty

Podstawowa Opieka Zdrowotna
W ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) każdy ubezpieczony może zgłosić się do przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, by uzyskać pomoc lekarską lub pielęgniarską. Lekarz POZ zapewnia opiekę w przychodni od poniedziałku do piątku między godz. 8.00 a 18.00.  Po godz. 18.00 w dni powszednie, w soboty, niedziele i święta można skorzystać z pomocy lekarza POZ w ambulatorium nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. 

Autorami opracowania są:
dr hab. med. Leszek Brongiel
Konsultant wojewódzki ds. medycyny ratunkowej
II Katedra Chirurgii Ogólnej CM UJ

dr med. Adam Windak
Konsultant wojewódzki ds. medycyny rodzinnej
Pracownia Medycyny Rodzinnej CM UJ

Podstawa prawna: ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz.1410)